Choroby tarczycy to wyjątkowo powszechny i często poruszany problem. Według danych udostępnionych przez endokrynologów niemal co czwarty Polak cierpi na zaburzenia związane z pracą tarczycy, przy czym znacznie częściej dotykają one kobiet niż mężczyzn. Rozpoznanie chorób tarczycy często jest utrudnione ze względu na mało specyficzne objawy. Warto więc dowiedzieć się więcej na temat zaburzeń pracy tego narządu i możliwości ich leczenia.

Zobacz także: Cholesterol – obniżanie oraz przyczyny wzrostu złego cholesterolu

Co to jest tarczyca?

Tarczyca to gruczoł zlokalizowany w przedniej części szyi, za tchawicą, zajmujący się produkcją hormonów tarczycy. Hormony te odpowiadają za przemianę materii w tkankach organizmu. W celu ich produkcji tarczyca pobiera jod z powietrza i pożywienia, a za prawidłową pracę gruczołu odpowiada hormon TSH, który wytwarza się w obrębie przysadki mózgowej. W praktyce więc gruczoł tarczycy wspiera pracę wielu narządów i jego nieprawidłowe funkcjonowanie ma wpływ na cały organizm.

O zaburzeniach tarczycy mówimy wtedy, kiedy z jakiegoś powodu gruczoł zaczyna wydzielać zbyt mało lub zbyt dużo hormonów. Przyczyn takiego stanu może być wiele: przyjmowanie zbyt małej lub zbyt dużej ilości jodu, uszkodzenie przysadki mózgowej, zapalenie tarczycy, przyjmowanie niektórych leków lub czynniki autoimmunologiczne (choroba Hashimoto). Bez względu na przyczynę, chorób tarczycy nie należy lekceważyć, jako że mogą one prowadzić do groźnych powikłań – chorób układu sercowo-naczyniowego, zaburzeń psychicznych a nawet śpiączki hipometabolicznej.

Jak rozpoznać niedoczynność tarczycy?

Do niedoczynności tarczycy dochodzi wtedy, kiedy gruczoł wydziela za mało hormonów. Znacznie częściej dotyka ona kobiet niż mężczyzn – szacuje się, że nawet do 15% kobiet na pewnym etapie życia ma problem z niedoczynnością tarczycy. Choroba ta często pojawia się w ciąży, kiedy to zapotrzebowanie na hormony tarczycy wzrasta, i stanowi bezpośrednie niebezpieczeństwo dla zdrowia i życia płodu. Niedoczynność tarczycy wpływa na funkcjonowanie całego organizmu, w tym przede wszystkim układu nerwowego oraz trawiennego.

Do typowych objawów niedoczynności tarczycy zaliczamy:

• zwiększenie masy ciała
• senność, zmęczenie i zmniejszona tolerancja wysiłku
• zaparcia
• zaburzenia koncentracji
• objawy depresyjne (obniżenie nastroju, utrata zainteresowań, zmniejszone poczucie własnej wartości)
• suchość skóry
• suche, łamliwe włosy
• zaburzenia menstruacyjne u kobiet (m.in. obfite miesiączki).

Jako że objawy niedoczynności tarczycy w dużej mierze obejmują układ nerwowy, często przyczyny takiego stanu doszukujemy się w zaburzeniach psychicznych. Stąd też tak ważna jest stała obserwacja swojego organizmu i wykonywanie regularnej diagnostyki. W celu wykrycia niedoczynności tarczycy wykonuje się morfologię krwi z badaniem poziomu TSH – zawyżony poziom może wskazywać na niedoczynność tarczycy.

Jak rozpoznać nadczynność tarczycy?

Nadczynność tarczycy jest znacznie mniej powszechna niż niedoczynność tego gruczołu i najczęściej dotyka kobiet w wieku 20-40 lat. Dochodzi do niej wtedy, kiedy tarczyca produkuje zbyt dużo hormonów odpowiadających za metabolizm. Za jej główne przyczyny uważa się zapalenie tarczycy, niegroźne guzki w obrębie gruczołu lub zaburzenia autoimmunologiczne (choroba Gravesa-Basedowa). Rozpoznanie nadczynności tarczycy jest tak samo trudne, jeśli nie trudniejsze, niż w przypadku niedoczynności, jako że pierwsze objawy tej choroby mogą być uznawane za pozytywną reakcję organizmu.

Do typowych objawów nadczynności tarczycy zaliczamy:

• spadek masy ciała (niezwiązany ze zmianą diety)
• rozdrażnienie, nerwowość – niekiedy związane ze zwiększonym poziomem energii
• biegunki
• bezsenność
• wzmożona potliwość
• drżenie rąk
• problemy ze skupieniem uwagi
• przyspieszenie akcji serca (kołatanie serca)
• zaburzenia menstruacyjne u kobiet (skąpe, rzadsze miesiączki, a nawet ich brak)
• zaburzenia erekcji u mężczyzn.

Wiele kobiet postrzega spadek masy ciała i zwiększony poziom energii za coś pozytywnego, przez co lekceważy początkowe objawy choroby. Tak jak w przypadku niedoczynności tarczycy, wstępna diagnostyka polega na wykonaniu badania poziomu TSH, który przy nadczynności zazwyczaj jest obniżony.

Zaburzenia tarczycy a choroba Hashimoto

Choroba Hashimoto to zaburzenie autoimmunologiczne, podczas którego przeciwciała układu odpornościowego atakują hormony tarczycy. Podobnie jak w przypadku większości chorób autoimmunologicznych, przyczyna choroby Hashimoto jest nieznana. Podejrzewa się, że wpływ na jej rozwój może mieć m.in. przebycie menopauzy, nadmierne spożycie jodu, częste infekcje oraz przyjmowanie niektórych leków. Większe ryzyko zachorowania mają również osoby, w których rodzinie wykryto choroby autoimmunologiczne, np. cukrzycę typu 1 lub reumatoidalne zapalenie stawów. Choroba Hashimoto to jedna z najczęstszych przyczyn występowania niedoczynności tarczycy.

Sama w sobie choroba Hashimoto nie daje żadnych objawów, przez co może być całkowicie niewykryta nawet przez kilka pierwszych lat. Proces chorobowy postępuje na tyle wolno, że dopiero po latach przeradza się w niedoczynność tarczycy. Wówczas mamy do czynienia ze standardowymi objawami niedoczynności gruczołu – wzrost masy ciała, zmęczenie, depresja.

Kto zajmuje się leczeniem chorób tarczycy?

Lekarzem, który specjalizuje się w zaburzeniach pracy tarczycy, jest endokrynolog. Wielu chorych w pierwszej kolejności sięga jednak po pomoc innych zaufanych lekarzy, których odwiedzają w związku z objawami ze strony poszczególnych układów narządów – internistów, kardiologów, gastrologów. Ze względu na tak dużą powszechność chorób tarczycy są one dobrze znane w środowisku medycznym, jednak tylko endokrynolog jest w stanie zapewnić kompleksową, trafną diagnostykę i leczenie. Może on między innymi wykonać USG tarczycy, aby zbadać jej rozmiar i wykryć obecność guzków.

Metoda leczenia zaburzeń pracy tarczycy zależy wyłącznie od tego, jaka choroba konkretnie nas dotyka. Leczenie niedoczynności tarczycy polega najczęściej na sumplementacji hormonów tarczycy (głównie tyroksyny) i – jeżeli wykryto istotny niedobór – jodu. Suplementacja przynosi szybkie rezultaty, jeżeli chory stosuje się do wszystkich zaleceń specjalisty, jednak jej minusem jest to, że leczenie zazwyczaj musi być kontynuowane już do końca życia. Z kolei przy nadczynności tarczycy stosuje się leki zmniejszające produkcję hormonów (tyreostatyki) oraz terapię jodem promieniotwórczym.

W niektórych przypadkach, kiedy zaburzenia pracy tarczycy wywołane są chorobą nowotworową lub obecne są guzki, które uciskają na tchawicę, konieczne może być leczenie operacyjne. Polega ono na częściowym lub całkowitym wycięciu gruczołu tarczycy. Po wykonaniu zabiegu chirurgicznego często występują powikłania w postaci niedoczynności i konieczna jest suplementacja hormonów tarczycy, celem zachowania równowagi w organizmie. Pacjent wówczas przebywa pod stałą opieką endokrynologa, który kontroluje poziom hormonów tarczycy i na jego podstawie dobiera odpowiednią dawkę leków.

Choroby tarczycy w większości przypadków wymagają stałego, dożywotniego leczenia. Przy odpowiedniej dawce leków oraz stałej kontroli endokrynologa większość objawów zostaje jednak wyeliminowana i chory może zachować pełny komfort życia.

Artykuł Tarczyca – czym jest oraz jak rozpoznać niedoczynność i nadczynność? pochodzi z serwisu Zdrowiutko.